Sandaang Damit

SANDAANG DAMIT

May isang batang mahirap. Nag-aaral siya. Sa paaralan ay kapansin-pansin ang

kanyang pagiging walang-imik. Malimit siyang nag-iisa. Laging nasa isang sulok. Kapag

nakaupo na’y tila ipinagkit. Laging nakayuko, mailap ang mga mata, sasagot lamang

kapag tinatawag ng guro. Halos paanas pa kung magsalita.

Naging mahiyain siya sapagkat maaga niyang natuklasang kaiba ang kanyang

kalagayan sa mga kaklase. Ipinakita at ipinabatid nila iyon sa kanya. Mayayaman

sila. Magaganda at iba-iba ang kanilang damit na pamasok sa paaralan. Malimit nila

siyang tuksuhin sapagkat ang kanyang damit, kahit nga malinis, ay halatang luma na,

palibhasa’y kupasin at punung-puno ng sulsi.

Ilarawan ang pisikal at emosyunal na kalagayan ng batang babae.

Kapag oras na ng kainan at labasan na ng kani-kanilang pagkain, halos ayaw niyang

ilitaw ang kanyang baon. Itatago niya sa kandungan ang kanyang pagkain, pipiraso ng

pakonti-konti, tuloy subo sa bibig, mabilis upang hindi malaman ng mga kaklase ang

kanyang dalang pagkain. Sa sulok ng kanyang mata ay masusulyapan niya ang mga

pagkaing nakadispley sa ibabaw ng pupitre ng mga kaklase: mansanas, sandwiches,

kending may iba-ibang hugis at kulay na pambalot na palara.

Ang panunukso ng mga kaklase ay hindi nagwawakas sa kanyang mga damit.

Tatangkain nilang silipin kung ano ang kanyang pagkain at sila’y magtatawanan kapag

nakita nilang ang kanyang baon ay isa lamang pirasong tinapay na karaniwa’y walang

palaman.

Kaya lumayo siya sa kanila. Naging walang kibo. Mapag-isa.

Ang nangyayaring ito’y hindi naman lingid sa kanyang ina. Sa bahay ay di minsan

o makalawa siyang umuuwing umiiyak dahil sa panunukso ng mga kaklase, at siya’y

magsusumbong. Mapapakagat-labi ang kanyang ina, matagal itong hindi makakakibo, at

sabay haplos nito sa kanyang buhok at paalong sasabihin sa kanya, hayaan mo sila anak,

huwag mo silang pansinin, hamo, kapag nakakuha ng maraming pera ang iyong ama,

makakapagbaon ka na rin ng masasarap na pagkain, mabibili na rin kita ng maraming

damit.

At lumipas pa ang maraming araw. Ngunit ang ama’y hindi pa rin nakapag-uwi ng

maraming pera kaya ganoon pa rin ang kanilang buhay. Ngunit ang bata’y unti-unting

SANDAANG DAMIT

Fanny Garcia

nakaunawa sa kanilang kalagayan. Natutuhan niyang makibahagi sa malaking suliranin

ng kanilang pamilya. Natutuhan niyang sarilinin ang pagdaramdam sa panunukso ng

mga kaklase. Hindi na siya umuuwing umiiyak. Hindi na siya nagsusumbong sa kanyang

ina.

Sa kanyang pagiging tahimik ay ipinalalagay ng kanyang mga kaklase na siya’y

kanilang talun-talunan kaya lalong sumidhi ang kanilang pambubuska. Lumang damit.

Di masarap na pagkain. Mahirap. Isinalaksak nila sa kanyang isip.

Hanggang isang araw ay natuto siyang lumaban.

Sa buong pagtataka nila’y bigla na lamang nagkatinig ang mahirap na batang

babaeng laging kupasin, puno ng sulsi, at luma ang damit, ang batang laging kakaunti

ang baong pagkain. Yao’y isa na naman sanang pagkakataong walanng magawa ang

kanyang mga kaklase at siya na naman ang kanilang tinutukso.

“Alam n’yo,” aniya sa malakas at nagmamalakiing tinig, “ako’y may sandaang damit

sa bahay.”

Nagkatinginan ang kanyang mga kaklase, hindi sila makapaniwala.

“Kung totoo ya’y ba’t lagi na lang luma ang suot mo?”

Mabilis ang naging tugon niya, “Dahil iniingatan ko ang aking sandaang damit.

Ayokong maluma agad.”

“Sinungaling ka! Ipakita mo muna sa’min para kami maniwala!” Iisang tinig na sabi

nila sa batang mahirap.

“Hindi ko madadala rito. Baka makagalitan ako ni Nanay. Kung gusto n’yo’y

sasabihin ko na lang kung ano ang tabas, kung ano ang tela, kung ano ang kulay, kung

may laso o bulaklak.”

At nagsimula na nga siyang malarawa ng kanyang mga damit. Ayon sa kanya’y

may damit siya para sa iba-ibang okasyon. May damit siyang pambahay, pantulog,

pampaaralan, pansimbahan, at iba pa.

Naging mahaba ang kanyang pagkukuwento. Paano’y inilarawan niya hanggang

kaliit-liitang detalye ang bawat isa sa kanyang sandaang damit. Tulad halimbawa ng

isang damit na pandalo niya sa pagtitipon. Makintab na rosas ang tela nito na sinabugan

ng pinaggu[it-gupit na mumunting bulaklak at makikislap na rosas at puting abaloryo.

Bolga ang manggas. May tig-isang malaking laso sa magkabilang balikat. Hanggang

sakong ang haba ng damit.

O kaya’y ang kanyang dilaw na pantulog na may prutas sa kuwelyo, manggas, at

laylayan. O ang kanyang putting pansimba na may malapad na sinturon at malalaking

bulsa.

Mula noo’y naging kaibigan niya ang mga kaklase. Ngayo’y siya ang naging

tagapagsalita at sila naman ang kanyang tagapakinig. Lahat sila’y natutuwa sa kanyang

kuwento tungkol sa sandaang damit. Nawala ang kanyang pagkamahiyain. Naging

masayahin siya bagaman patuloy pa rin ang kanyang pamamayat kahit ngayo’y

nabibigyan nila siya ng kapiraso ng kanilang baong mansanas o sandwich, isa o dalawang

kendi.

Ngunit isang araw ay hindi pumasok sa klase ang mahirap na batang babaeng may

sandaang damit. Saka ng sumunod na araw. At nang sumunod pa. At pagkaraan ng

isang linggong hindi niya pagpasok ay nabahala ang kanyang mga kaklase at guro.

Isang araw ay nagpasya silang dalawin ang batang matagal na lumiban sa klase. Ang

natagpuan nilang bahay ay sira-sira at nakagiray na sa kalumaan.

Sumungaw ang isang babaeng payat, iyon ang ina ng batang mahirap. Pinatuloy

sila at nakita nila ang maliit na kabuuan ng kabahayan na salat na salat sa anumang

marangyang kasangkapan. At sa isang sulok ay isang lumang teheras at doon naratay

ang batang babaeng may sakit pala. Ngunit sa mga dumalaw ay di agad ang maysakit

ang napagtuunang-pansin kundi ang mga papel na maayos na maayos na nakahanay

at nakadikit sa dingding na kinasasandigan ng teheras. Lumapit sila sa sulok na yaon

at nakita nilang ang mga papel na nakadikit sa dingding ay ang drowing ng bawat isa

sa kanyang sandaang damit. Magaganda, makukulay. Naroong lahat ang kanyang

naikuwento. Totoo’t naroon ang sinasabi niyang rosas na damit na pandalo sa

pagtitipon. Naroon din ang drowing ng kanyang pantulog, ang kanyang pansimba, ang

sinasabi niyang pamasok sa paaralan na kailanma’y hindi nasilayan ng mga kaklase dahil

ayon sa kanya’y nakatago’t iniingatan niya sa bahay.

Sandaang damit na pawang iginuhit lamang.